W 2020 r. rak jelita grubego stanowił aż 12,7% wszystkich nowo rozpoznawanych przypadków nowotworów w krajach UE. Upodomiowuje się on na drugim miejscu zarówno pod względem częstości występowania (po raku piersi), jak i przyczyną zgonów wśród nowotworów, zaraz po raku płuc.
Większość nowotworów jelita grubego ma początek w małych naroślach na ścianie jelita, zwanych polipami lub gruczolakami jelita grubego. Chociaż większość z nich jest łagodna, z biegiem czasu mogą one ewoluować w kierunku nowotworu.
Czynniki ryzyka raka jelita grubego:
- Wiek powyżej 50 lat.
- Historia rodziny z przypadkami raka jelita grubego.
- Genetyczne predyspozycje, takie jak zespół Lyncha czy rodzinną polipowatość gruczolakowatą (FAP).
- Niezdrowy styl życia, otyłość, palenie tytoniu, nadmierne spożywanie alkoholu.
Diagnostyka laboratoryjna:
- FIT – krew w kale (metoda ilościowa).
- M2PK w kale.
- SEPT9 w osoczu (metoda PCR).
- Mutacje w genach KRAS, BRAF.
- FAP - rodzinną polipowatość gruczolakowata (mutacja w genie APC, met. PCR).
Dodatkowe badania przesiewowe w krwi: CEA, CA 19-9, CA 125, CA 72-4, CA 21-1.
Dla osób o niskim ryzyku, połączone oznaczanie FIT w kale oraz identyfikacja mutacji w genie SEPT 9 zwiększa skuteczność wykrywania nowotworów. W przypadku osób z wysokim ryzykiem, kolonoskopia jest uznawana za złoty standard diagnostyki raka jelita grubego.
Literatura:
- Medycyna Praktyczna. Rak jelita grubego, J. Regula L. Wyrwicz, 2022.
- Colorectal cancer europe statistics, ECIS, EC.