Posiewy i wymazy oraz inna diagnostyka mikrobiologiczna

Diagnostyką drobnoustrojów, zarówno tych określanych jako flora fizjologiczna, bytujących w różnych obszarach ciała człowieka, jak i patogenów, które powodują choroby infekcyjne, zajmuje się mikrobiologia lekarska.

Układ odpornościowy człowieka różnicuje drobnoustroje komensalne od potencjalnych patogenów.

Normalna flora człowieka zawiera różne rodzaje bakterii w różnych obszarach ciała:

1. Skóra: gronkowce koaguloazoujemne, bakterie z rodzaju Corynebacterium, Propionibacterium oraz paciorkowce zieleniejące.
2. Jama ustna: (flora gardła) i górne drogi oddechowe, zawierają paciorkowce zieleniejące, bakterie z rodzaju Actynomyces, Bacteroides, niepatogenne gatunki Neisseria, Lactobacillus.
3. Przewód pokarmowy: żołądek zasiedlają nieliczne bakterie. W jelitach występują beztlenowce (Bacteroides, Eubacterium, Clostridium), paciorkowce kałowe i bakterie z rodziny Enterobacteriacae.
4. Pochwa: tlenowe bakterie z rodzaju Lactobacillus (tzw. pałeczki Doederlina)

Wykrycie flory patologicznej wymaga szczegółowej diagnostyki mikrobiologicznej z ustaleniem rodzaju bakterii i późniejszego leczenia, wg wskazanego wykazu antybiotyków ( antybiogram ).

Diagnostyka mikrobiologiczna obejmuje szereg technik, w tym:

• Wymazy ginekologiczne: Jest to badanie mikrobiologiczne, które polega na pobraniu materiału z pochwy i szyjki macicy. Badanie to jest stosowane do identyfikacji flory bakteryjnej i innych patogenów, które mogą prowadzić do infekcji.
• Posiewy moczu: Posiew moczu to test, który pozwala na identyfikację i ilościową ocenę bakterii obecnych w moczu. Jest stosowany w diagnostyce infekcji układu moczowego.
• Badania serologiczne: Są to testy, które pozwalają wykryć obecność antygenów (substancje rozpoznawane przez układ immunologiczny jako obce) lub przeciwciał (białek produkowanych przez układ immunologiczny w odpowiedzi na obecność antygenu) w próbce krwi. Badania te są często stosowane w diagnostyce chorób zakaźnych.
• Cytologia: Cytologia to nauka o komórkach. W diagnostyce medycznej badania cytologiczne polegają na ocenie komórek pobranych z różnych miejsc organizmu, np. z szyjki macicy w badaniu cytologicznym, aby wykryć zmiany patologiczne.

Jednym z najczęściej wykonywanych badań w ciąży jest test na obecność bakterii Streptococcus agalactiae (GBS), która może być przyczyną poważnych zakażeń u noworodków.

Badanie cytologiczne pochwy

Badanie cytologiczne pochwy jest kluczowe w profilaktyce i wykrywaniu stanów przednowotworowych (przedrakowych), raka inwazyjnego szyjki macicy, a także w kontroli efektywności ich leczenia.

Najczęściej wykonywanym badaniem cytologicznym u kobiet jest ocena mikroskopowa komórek nabłonka wielowarstwowego płaskiego, pokrywającego część pochwową szyjki macicy, po uprzednim ich utrwaleniu i wybarwieniu metodą Papanicolaou.

Badanie cytologiczne może być połączone z wykonaniem badania mikrobiologicznego (posiewu) pobranego z pochwy.

Klasyfikacja obrazów cytologicznych według Papanicolaou

Aby ujednolicić rozpoznania dokonywane na podstawie mikroskopowego obrazu komórek, stworzono klasyfikację obrazów cytologicznych według Papanicolaou:

• I grupa (Io) – obraz prawidłowy
• II grupa (IIo) – zmiany łagodne, nie stwierdza się komórek z cechami dysplazji
• III grupa (IIIo) – zmiany nasuwające podejrzenie raka, stwierdza się komórki z cechami dysplazji niewielkiego, średniego i znacznego stopnia
• IV grupa (IVo) – rak przedinwazyjny (niektóre laboratoria zaliczają raka przedinwazyjnego do III lub IV grupy przy posługiwaniu się klasyfikacją czterostopniową)
• V grupa (Vo) – zmiany bezwzględnie złośliwe.

Na podstawie obrazów cytologicznych można również wnioskować o prawidłowości przebiegu cyklu miesiączkowego (badanie cytohormonalne), ponieważ błona śluzowa pochwy (1/3 górnej jej części) bardzo silnie reaguje na wszelkie bodźce hormonalne spowodowane działaniem hormonów płciowych (estrogeny, gestageny i androgeny).

Cytologia jest rodzajem badania przesiewowego w kierunku raka szyjki macicy. W sytuacji wykrycia dysplazji, czyli zmian przedrakowych, zlecana jest kolposkopia z pobraniem wycinków do badania histopatologicznego.

Sposób Przygotowania do Badania

Nie ma bezwzględnej konieczności wykonywania wcześniej innych badań. Kilka dni przed badaniem nie należy stosować leków miejscowych dopochwowo ani też płukania pochwy. Pacjentka powinna powstrzymać się od stosunków płciowych co najmniej 24 godziny przed badaniem. Nie należy poddawać się również badaniu ginekologicznemu w ciągu 24 godzin przed badaniem cytologicznym.

Posiew z kanału szyjki macicy

W stanie zdrowia kanał szyjki macicy jest jałowy, nie znajdują się tam żadne drobnoustroje. W niektórych sytuacjach dochodzi do przedostania się bakterii. Szczególnie groźna jest to sytuacja dla kobiet w ciąży, gdyż często przebiegające bezobjawowo zakażenie szyjki macicy może doprowadzić do przedwczesnego porodu.

Samo badanie jest bezbolesne. Po założeniu wziernika do pochwy pobiera się wymaz wymazówką z podłożem, które zabezpiecza drobnoustroje do chwili dostarczenia próbki do laboratorium.

Posiew z pochwy

Posiew z pochwy, możemy wykonać, kiedy zaobserwujemy niepokojące objawy:

• ból w podbrzuszu,
• swędzenie i pieczenie,
• nieprzyjemny zapach,
• nieprawidłowa wydzielina,
• ból podczas oddawania moczu,
• ból podczas stosunku

Posiew w kierunku GBS

Posiew w kierunku GBS, wykonuje się u kobiet w trzecim trymestrze ciąży, pomiędzy 35 a 37 tygodniem ciąży.

W wyniku infekcji GBS może dojść do zapalenia dróg moczowych, błon płodowych, błony śluzowej macicy, posocznicy lub zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. Obecność GBS w pochwie podczas porodu grozi wystąpieniem wczesnej posocznicy noworodków oraz zwiększa ryzyko zapalenia dróg oddechowych dziecka. Pozwala to zidentyfikować kobiety z grupy wysokiego ryzyka.

Aby otrzymać wiarygodne wyniki badań należy przestrzegać pewnych zasad takich jak właściwy czas pobrania próbki (okres ciąży), z określonych miejsc oraz stosowanie precyzyjnych metod mikrobiologicznych. Powinien zostać pobrany wymaz z przedsionka pochwy oraz z okolicy odbytu, najlepiej na dwie osobne wymazówki¹.

Wyniki badania GBS

GBS dodatni – ten wynik wskazuje na obecność bakterii paciorkowca w pochwie kobiety ciężarnej. Szacuje się, że około 20-30% kobiet w ciąży ma bakterie GBS. Ich występowanie może stanowić zagrożenie dla płodu, zwłaszcza jeśli bakterie są obecne w czasie porodu. Kobieta, która otrzyma dodatni wynik testu na GBS, powinna przeprowadzić dodatkowe badania potwierdzające kolonizację – wymaz z odbytu oraz posiew z próbki moczu. Jeśli bakterie są obecne również w moczu, kolonizację te bakterie należy uznać za masywną. Podczas porodu u kobiety z paciorkowcem stosuje się śródporodową antybiotykoterapię, aby zminimalizować ryzyko zakażenia dziecka. Matce podaje się antybiotyk dożylnie.

GBS ujemny – oznacza brak zakażenia GBS w pochwie kobiety²³.

Każda kobieta w ciąży powinna wykonać test GBS, aby sprawdzić, czy jest nosicielką tej bakterii i zaplanować optymalny sposób porodu dla bezpieczeństwa swojego i swojego dziecka.

Piśmiennictwo: